Καλύτερα ...λίγο καφέ, λίγη θάλασσα και τους φίλους μου

Την δεκαετία του 1960 όταν η αείμνηστη Μελίνα Μερκούρη βρέθηκε στο εξωτερικό, ρωτήθηκε για ποιο λόγο οι Έλληνες αποφεύγουν να επισκέπτονται ψυχολόγο, για να απαντήσει ότι: «εμείς στην Ελλάδα, όταν έχουμε προβλήματα, τα λέμε στους φίλους μας ή στον παπά!».
Μισό αιώνα αργότερα όμως, η κατάσταση φαίνεται πως έχει αλλάξει δραματικά. Όλο και περισσότεροι Έλληνες καταφεύγουν στη χρήση ψυχοφαρμάκων, προκειμένου να αντιμετωπίσουν διαφόρων τύπων ψυχοσωματικές διαταραχές και σε πολλές περιπτώσεις, χωρίς την κατάλληλη ιατρική παρακολούθηση. Είναι αρκετοί οι ειδικοί γιατροί που επισημαίνουν πως η χρήση ψυχοφαρμάκων από ασθενείς είναι αρκετά μεγάλη στην Ελλάδα.
Στις δεκαετίες που μεσολάβησαν από την ατάκα της Μελίνας μέχρι σήμερα ούτε ο ελληνικός ήλιος κρύφτηκε, ούτε στερέψαμε από φίλους ή πνευματικούς.

Ωστόσο, η «δυτικοποίηση» της ελληνικής κοινωνίας και η υιοθέτηση γρήγορων ρυθμών ζωής μείωσαν τον ελεύθερο χρόνο και κυρίως διατάραξαν τις ψυχικές ισορροπίες, αναγκάζοντας τους Έλληνες να… πέσουν στα ψυχοφάρμακα. Αυτό δείχνει και η αλματώδης αύξηση της κατανάλωσης αντικαταθλιπτικών και αγχολυτικών χαπιών.
Υπνωτικά και αγχολυτικά βρίσκονται επίσης ψηλά στη σχετική κατηγορία.
Είναι όμως καθαρά θέμα άσκοπης χορήγησης και μόδας η χρήση ψυχοφαρμάκων ή υπάρχει κάποιος βαθύτερος λόγος; Η μεγάλη στροφή των Ελλήνων στη χρήση ψυχοφαρμάκων έχει σχέση με βαθύτερα κοινωνικά αίτια και το σύγχρονο τρόπο ζωής. Το έντονο στρες στην καθημερινότητα, οι έντονοι ρυθμοί ζωής και ο ελάχιστος χρόνος που αφιερώνει κανείς στον εαυτό του μειώνουν τη σωματική και πνευματική ξεκούραση και κατά συνέπεια τις ψυχικές αντιστάσεις.

Η καθημερινότητα πυροδοτεί στον άνθρωπο την απογοήτευση και από κει περνά κανείς στην κατάθλιψη και σε άλλου είδους ψυχοσωματικές ασθένειες.
Σημαντικό ρόλο επίσης παίζουν και κάποιοι δευτερεύοντες παράγοντες που όμως αξίζει να επισημανθούν, όπως είναι η ενδοοικογενειακή βία και η φύση του επαγγέλματος που ακολουθεί κάποιος. Π.χ. οι πιλότοι πολύ συχνά κάνουν χρήση “υπναγωγών”, ειδικότερα όσοι ταξιδεύουν από την Ελλάδα στην Αμερική, προκειμένου να καταφέρουν να κοιμηθούν, λόγω της διαφοράς ώρας. Το ίδιο συμβαίνει και με επαγγελματίες που δουλεύουν νυχτερινά κυλιόμενα ωράρια. Ωστόσο, οι ειδικοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τις παρενέργειες από την άσκοπη και χωρίς ιατρική παρακολούθηση χρήση ψυχοφαρμάκων, επισημαίνοντας τους κινδύνους που εγκυμονούν.

Μια πρώτη επίπτωση που προκαλούν στον ανθρώπινο οργανισμό αυτού του είδους τα φάρμακα είναι ο ερεθισμός κάποιων ζωτικών οργάνων, όπως για παράδειγμα το συκώτι ή τα νεφρά. Οι επιπτώσεις όμως δεν είναι ιδιαίτερα σημαντικές και οι όποιες παρενέργειες εξαφανίζονται με τη διακοπή της χρήσης της φαρμακευτικής αγωγής. Για το λόγο αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό η χορήγηση αυτών των φαρμάκων να γίνεται με τη μορφή θεραπείας, διάρκειας τριών έως έξι μηνών, υπό ιατρική παρακολούθηση και επίβλεψη. Σε τέτοιες περιπτώσεις, ο γιατρός ελέγχει τακτικά τις επιπτώσεις των φαρμάκων και μπορεί να προλάβει επικίνδυνες καταστάσεις.
Ορισμένες όμως κατηγορίες φαρμάκων εγκυμονούν κινδύνους για τον ανθρώπινο οργανισμό και μπορεί να προκαλέσουν ακόμη και εθισμό. Τέτοιου είδους φάρμακα είναι κυρίως «τα υπναγωγά και τα αγχολυτικά», γι’ αυτό και επιβάλλεται η χορήγησή τους μόνο κατόπιν υποδείξεως νευρολόγου ή ψυχιάτρου.

Σε άλλες περιπτώσεις, οι παρενέργειες έχουν να κάνουν και με τη δοσολογία και τη λανθασμένη χρήση κάποιων φαρμάκων, καθώς και με την απότομη διακοπή τους.

Η λανθασμένη χρήση κάποιου φαρμάκου, μπορεί να οδηγεί σε ολοένα και μεγαλύτερες ποσότητες από το ίδιο φάρμακο, με πολλαπλές συνέπειες για τον ασθενή. Αρκετοί εμφανίζουν έντονα σημάδια επιθετικότητας και υπερδιέγερσης, με αποτέλεσμα ο ασθενής να γίνεται ιδιαίτερα ευέξαπτος, κάτι που εντείνεται σε περίπτωση απότομης διακοπής της χρήσης τέτοιων φαρμάκων.
Προκειμένου να αποφευχθεί η άσκοπη και αναποτελεσματική ευρεία χρήση φαρμάκων, οι ειδικοί συνιστούν στους ασθενείς να επισκέπτονται το νευρολόγο ή τον ψυχίατρο, αφού κατά γενική ομολογία είναι πιο φειδωλοί στη χορήγηση ψυχοφαρμάκων. Εάν κάποιος ασθενής επισκεφθεί έναν ψυχίατρο και του αναφέρει ότι είναι αγχώδης, ο ψυχίατρος θα έβρισκε και άλλες λύσεις να του προτείνει εκτός της φαρμακευτικής αγωγής.
Για να συμβεί όμως αυτό, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η εξάλειψη του μύθου σχετικά με το νευρολόγο ή τον ψυχίατρο. Στη σημερινή εποχή, αυτός που επισκέπτεται κάποιο νευρολόγο ή ψυχίατρο δεν είναι ούτε ο “τρελός του χωριού” ούτε ο “τρελός της πλατείας”, όπως μερικές δεκαετίες πριν. Είναι ένας άνθρωπος που χρίζει ιατρικής βοήθειας. Η επίσκεψη σε έναν ειδικό, ούτε ντροπή είναι, ούτε θα πρέπει ο ασθενής να λαμβάνει υπόψη τα σχόλια από τον κοινωνικό του περίγυρο, ούτε να θεωρεί ότι ο ψυχίατρος δεν μπορεί να δώσει λύση στα προβλήματά του.